- δακτύλιος
- Το δακτυλίδι (βλ. λ.)· οτιδήποτε έχει το σχήμα δακτυλιδιού. Υπό μία πιο μεταφορική σημασία, δ. ονομάζεται και μία περιμετρική ζώνη, όπως για παράδειγμα ο αποκαλούμενος δ. της Αθήνας, δηλαδή η ζώνη επιτρεπόμενης κυκλοφορίας των οχημάτων στο κέντρο της πρωτεύουσας.
(Μαθημ.) Στο σύνολο Ζ των σχετικών ακεραίων ορίζονται, όπως είναι γνωστό, δύο πράξεις, η πρόσθεση (+) και ο πολλαπλασιασμός (·), με τις εξής ιδιότητες:
1. Οι δύο πράξεις είναι εσωτερικές,δηλαδή για κάθε αεΖ και κάθε βεΖ ισχύει: (α + β) εΖ και (αβ)εΖ.
2. Οι δύο πράξεις είναι (2.1) προσεταιριστικές και (2.2) μεταθετικές,δηλαδή: αν α, β, γ οποιοιδήποτε σχετικοί αριθμοί, τότε: (α + β) + γ = α + (β + γ), (α·β)·γ = α· (β·γ) (προσεταιριστική ιδιότητα)· α + β = β + α, α·β = β·α (μεταθετική ιδιότητα).
3. Υπάρχει ένας ακριβώς σχετικός αριθμός, ο 0 (μηδέν), που είναι ουδέτερο στοιχείο για την πρόσθεση, δηλαδή: α + 0 = α για κάθε αεΖ.
4. Για κάθε αεΖ υπάρχει ακριβώς ένας άλλος α’εΖ με: α + α’ = 0. Ο α’ συμβολίζεται με -α και ονομάζεται: ο αντίθετος του α.
5. Ο πολλαπλασιασμός είναι επιμεριστικόςως προς την πρόσθεση,δηλαδή: για κάθε α, β και γ, σχετικούς αριθμούς, ισχύει: α·(β+γ) = α·β + α·γ.
Έστω τώρα ένα σύνολο Α, διάφορο από κενό σύνολο. Αν στο Α ορίζονται δύο πράξεις με τις παραπάνω ιδιότητες, 1, 2.1, 3 και 4, τότε το σύνολο Α ονομάζεται δ. Αν ισχύει και η ιδιότητα 2.2 (δηλαδή η μεταθετική), τότε ο δ. ονομάζεται: μεταθετικός αβελιανός. Έτσι το σύνολο Ζ των σχετικών ακεραίων, με πράξεις την πρόσθεση και τον πολλαπλασιασμό, είναι ένας αβελιανός δ.
Άλλα παραδείγματα δ. εκτός από το Ζ, είναι τα εξής: (α) Ο δ. των πολυωνύμων, δηλαδή το σύνολο των πολυωνύμων μίας ή περισσότερων μεταβλητών με πραγματικούς συντελεστές, εφοδιασμένο με τη συνήθη πρόσθεση και τον συνήθη πολλαπλασιασμό, (β) ο δ. των τετραγωνικών πινάκων της ίδιας τάξης, δηλαδή το σύνολο των τετραγωνικών πινάκων της ίδιας τάξης, εφοδιασμένο με τη γνωστή πρόσθεση πινάκων (||αik|| + ||βik|| =||αik + βik||· οι αik υποτίθεται ότι είναι πραγματικοί ή μιγαδικοί αριθμοί) και τον γνωστό πολλαπλασιασμό (γραμμή-στήλη). Ο δ. αυτός είναι μη αβελιανός (ενώ αντίθετα ο δ. των πολυωνύμων είναι αβελιανός).
δ. ασφάλειας (Φυσ.). Ένα μεταλλικό κυλινδρικό περίβλημα που προστατεύει έναν αγωγό από την τυχαία ατμοσφαιρική ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Οι απαριθμητές, όργανα με μεγάλη ευαισθησία, περιβάλλονται από παρόμοιους δ. ασφαλείας έτσι ώστε να εξουδετερώνονται οι ατμοσφαιρικές και βιομηχανικές παρεμβολές που ίσως θα δημιουργούσαν λανθασμένες ενδείξεις στον απαριθμητή.
δ. συσσώρευσης. Όρος που χρησιμοποιείται στη βοτανική και στη φυσική.
(Βοτ.) Μεμβρανώδης ιστός που τυλίγει τον στύπο των μυκήτων και έχει σχήμα δ. Είναι ό,τι απέμεινε από το μερικό πέπλο σε ορισμένα είδη μυκήτων.
(Φυσ.) Επιταχυντής σωματιδίων γνωστός από τα αρχικά ADA (anello di accumulazione), που για πρώτη φορά κατασκευάστηκε στο Φρασκάτι της Ιταλίας το 1961. Αποτελείται ουσιαστικά από έναν θάλαμο υψηλού κενού (της τάξης των 10-9 mm Hg) δακτυλιοειδούς σχήματος, όπου εκχύνονται και υποχρεώνονται σε κυκλική κίνηση σταθερής τροχιάς στοιχειώδη σωματίδια (ηλεκτρόνια, πρωτόνια, μεσόνια) τα οποία συνεχώς επιταχύνονται. Η προοδευτική συσσώρευση, σε χρονική περίοδο της τάξης μίας ώρας, επιτρέπει λόγω των ιονισμένων σωματιδίων να δημιουργούνται φορτία ηλεκτρισμού αξιοσημείωτης έντασης μέχρι και 10 A. Η δέσμη αυτή κατευθύνεται πάνω σε έναν σταθερό στόχο, όπου μέσα από πυρηνικές αντιδράσεις παράγονται δευτερεύοντα φορτία λόγω της παρουσίας ενδοπυρηνικών σωματιδίων και αντισωματιδίων.
Η εξέλιξη αυτής της μηχανής συνδέεται κυρίως με τη λειτουργία μεγαλύτερων συστημάτων επιταχυντών. Σε αρχικό σημείο του συστήματος τοποθετείται ένας δ. συσσώρευσης που είναι υπεύθυνος για τον τελικό έλεγχο λειτουργίας, το περιεχόμενο των επιταχυνόμενων σωματιδίων και την παρεμβολή δύο φορτίων που έχουν αντίθετες κατευθύνσεις.
Σε αυτές τις ιδιαίτερες πειραματικές συνθήκες το σύνολο της κινητικής ενέργειας παρέχεται στο σύστημα των συγκρουόμενων σωματιδίων, ενώ σε συγκρούσεις πάνω σε ακίνητους στόχους διατίθεται ένα μέρος της. Ο δ. συσσώρευσης αποτελεί σήμερα συμπληρωματική συσκευή των πιο ισχυρών επιταχυντών σωματιδίων, που έχουν μεγαλύτερο κόστος και πιο πολύπλοκη τεχνολογία. Παράδειγμα τέτοιου συστήματος είναι ο γιγαντιαίος Intersecting Storage Ring (ISR) που έχει διάμετρο 200 μ., βρίσκεται στο ινστιτούτο CERN (Γενεύη) και χρησιμοποιεί τις δέσμες φορτίων που προέρχονται από ένα πρωτοσυγχροτρόνιο.
φαινόμενο δακτυλίου (Φυσ.). Φαινόμενο κατά την κίνηση ενός ρευστού ανάλογο προς το επιδερμικό φαινόμενο στα εναλλασσόμενα ηλεκτρικά ρεύματα. Κατά τη σταθερή συνεχή ροή ενός ρευστού σε έναν σωλήνα με μικρή ταχύτητα, η ταχύτητα ελαττώνεται διαρκώς από το κέντρο προς τα τοιχώματα, αλλά όταν στην κίνηση υπάρχουν εναλλαγές, όπως στην περίπτωση ηχητικών κυμάτων που διαδίδονται μέσα στον σωλήνα, η μέση εναλλασσόμενη ταχύτητα αυξάνεται από το κέντρο προς τα τοιχώματα, μετά ελαττώνεται σε ένα πολύ λεπτό οριακό στρώμα και τελικά μηδενίζεται στα τοιχώματα. Αυτό είναι γνωστό ως περιοδικό οριακό στρώμα και το πάχος του αυξάνει με την τετραγωνική ρίζα της συχνότητας εναλλαγής.
* * *ο (AM δακτύλιος) [δάκτυλος]1. το δαχτυλίδι2. οτιδήποτε έχει σχήμα δακτυλίου, στεφάνη, περιφέρεια, περιοχή που περικλείεται από γραμμή κυκλική ή σχεδόν κυκλική, απ' όπου σήμερα «ο δακτύλιος τής πόλης» και «ο δακτύλιος όπου κινούνται τα αυτοκίνητα»3. ο σφιγκτήρας τού πρωκτού4. κρίκος ή λίθος κυλινδρικός στον οποίο δένονται τα παλαμάρια τού πλοίουνεοελλ.1. (για τα μαλλιά) η μπούκλα2. αστρον. σύνολο μικρών πλανητών ή αστεροειδών τών οποίων το σμήνος φαίνεται να σχηματίζει δακτύλιο γύρω από τον Ήλιο3. βοτ. στεφάνι που σχηματίζεται από τα κύτταρα τού σποριαγγείου διαφόρων φυτών4. χημ. η κλειστή αλυσίδα που περιέχουν οι κυκλικές οργανικές ενώσεις5. στρ. διάφορα εξαρτήματα που έχουν σχήμα δακτυλίου («δακτύλιοι σπαθιού, ζωστήρα κλπ.»)6. ο κρίκος τής άγκυρας όπου δένεται η αλυσίδα της, το κουλούρι7. βαρύς, σιδερένιος κρίκος, για την απελευθέρωση τού πολυάγγιστρου όταν δεν μπορεί να ανασυρθεί από τον βυθό8. βιολ. (για σκώληκες και έντομα) τα δακτυλιοειδή τμήματα που αποτελούν το σώμα τους9. ανατ. φρ.. «δακτύλιοι καρδίας» — τέσσερεις ινώδεις δακτύλιοι που περιβάλλουν τα κολποκοιλιακά και αρτηριακά στόμιαμσν.δακτύλιος ή διχαλωτός συνδετήρας που ασφαλίζει τον σύρτη πόρταςαρχ.1. οι κινητοί δακτύλιοι στο χαλινό, οι χαλκάδες2. το πόμολο τής πόρτας3. το άκρο τού πηδαλίου4. φρ. «ὁ ἐπὶ τοῡ δακτυλίου» — ο φύλακας τού σφραγιδόλιθου, ο σφραγιδοφύλακας.
Dictionary of Greek. 2013.
